Tính liên tục của thời hiệu hưởng quyền dân sự, miễn trừ nghĩa vụ dân sự ?

1. Thời hiệu là gì?

Theo Bộ luật dân sự năm 2015, thời hiệu là thời hạn do luật quy định mà khi kết thúc thời hạn đó thì phát sinh hậu quả pháp lý đối với chủ thể theo điều kiện do luật quy định.

Trong lĩnh vực giao lưu dân sự, thời hiệu là một khái niệm quan trọng để xác định thời hạn hưởng các quyền và thực hiện các nghĩa vụ dân sự. Đối tượng của giao lưu dân sự chủ yếu là tài sản để phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng, sản xuất, kinh doanh,… Tuy nhiên, tài sản luôn có sự biến đổi về hình thức và tính năng, tác dụng. Do vậy cùng với sự thay đổi về thời gian thì tài sản có thể mất đi hoặc không còn tồn tại. Khi có tranh chấp liên quan đến quyền tài sản, người khởi kiện phải chứng minh rõ nguồn gốc, loại hình và tính chất của tài sản,… Nhưng thời gian trôi qua, việc chứng minh này có thể trở nên khó khăn và đôi khi không thể thực hiện được.

Do đó, pháp luật quy định một thời hạn nhất định để xác định sự phát sinh, tồn tại hoặc chấm dứt các quyền và nghĩa vụ dân sự. Thời hiệu là thời hạn được điều chỉnh bởi pháp luật và khi thời hiệu kết thúc, chủ thể sẽ có quyền hưởng các quyền dân sự, được miễn trừ khỏi nghĩa vụ dân sự hoặc mất quyền khởi kiện.

Cũng cần đề cập rằng, Tòa án chỉ áp dụng quy định về thời hiệu theo yêu cầu áp dụng thời hiệu của một bên hoặc các bên với điều kiện yêu cầu này phải được đưa ra trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản án, quyết định giải quyết vụ, việc. Người được hưởng lợi từ việc áp dụng thời hiệu có quyền từ chối áp dụng thời hiệu, trừ trường hợp việc từ chối đó nhằm mục đích trốn tránh thực hiện nghĩa vụ.

2. Thời hiệu hưởng quyền dân sự, miễn trừ nghĩa vụ dân sự

Căn cứ vào quy định tại Điều 150 Bộ luật dân sự năm 2015, thời hiệu được phân biệt làm các loại: Thời hiệu hưởng quyền dân sự, Thời hiệu miễn trừ nghĩa vụ dân sự, Thời hiệu khởi kiện, Thời hiệu yêu cầu giải quyết việc dân sự. Hiện nay, các loại thời hiệu đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định các quan hệ dân sự cho nên việc chủ thể nắm rõ các nội dung về thời hiệu là một trong những yếu tố có ý nghĩa to lớn trong hoạt động tố tụng dân sự tại Toà án. Dưới đây, chúng tôi sẽ chỉ đề cập đến thời hiệu hưởng quyền dân sự và thời hiệu miễn trừ nghĩa vụ dân sự.

Khoản 1 Điều 150 có quy định Thời hiệu hưởng quyền dân sự là thời hạn mà khi kết thúc thời hạn đó thì chủ thể được hưởng quyền dân sự. Ở đây, thời hiệu là một sự kiện pháp lý làm phát sinh quyền dân sự cho chủ thể, nhưng không phải bất cứ quyền dân sự nào cũng có thể xác lập theo thời hiệu mà chỉ trong những trường hợp pháp luật quy định. Ví dụ: Pháp luật dân sự có quy định thời hiệu làm phát sinh quyền sở hữu đối với tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên là 01 năm. Ngoài ra, xuất phát từ đặc điểm của pháp luật về thời hiệu, từ đặc điểm của các quyền nhân thân không gắn với tài sản của cá nhân, tổ chức, pháp luật quy định thời hiệu hưởng quyền dân sự không được áp dụng đối với trường hợp chiếm hữu tài sản thuộc sở hữu toàn dân không có căn cứ pháp luật và các quyền nhân thân không gắn với tài sản.

Thời hiệu miễn trừ nghĩa vụ dân sự là thời hạn mà khi kết thúc thời hạn đó, thì người có nghĩa vụ dân sự được miễn việc thực hiện nghĩa vụ đó theo khoản 2 Điều 150. Khác với thời hiệu hưởng quyền dân sự cho phép chủ thể hưởng quyền khi kết thúc thời hạn luật định, thì trong thời hiệu miễn trừ nghĩa vụ dân sự, người có nghĩa vụ được miễn trừ nghĩa vụ tương ứng với thời điểm kết thúc thời hạn. Khi một chủ thể tham gia quan hệ dân sự và có nghĩa vụ phát sinh từ quan hệ đó (nghĩa vụ tồn tại độc lập vói các trái vụ), thì họ phải thực hiện nghĩa vụ trong một thời hạn do pháp luật quy định. Nếu hết thời hiệu thực hiện nghĩa vụ thì nghĩa vụ chấm dứt.

3. Tính liên tục của thời hiệu hưởng quyền dân sự, miễn trừ nghĩa vụ dân sự

Thời hiệu hưởng quyền dân sự, miễn trừ nghĩa vụ dân sự có tính liên tục từ khi bắt đầu cho đến khi kết thúc; nếu có sự kiện làm gián đoạn thì thời hiệu phải được tính lại từ đầu, sau khi sự kiện làm gián đoạn chấm dứt. Thời hiệu hưởng quyền dân sự, miễn trừ nghĩa vụ dân sự bị gián đoạn khi có một trong các sự kiện sau đây:

Thứ nhất, có sự giải quyết bằng một quyết định có hiệu lực pháp luật của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với quyền, nghĩa vụ dân sự đang được áp dụng thời hiệu;

Thứ hai, quyền, nghĩa vụ dân sự đang được áp dụng thời hiệu mà bị người có quyền, nghĩa vụ liên quan tranh chấp và đã được giải quyết bằng một bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án.

Lưu ý rằng:

Một là: Thời hiệu cũng được tính liên tục trong trường hợp việc hưởng quyền dân sự, miễn trừ nghĩa vụ dân sự được chuyển giao hợp pháp cho người khác

Hai là: Trường hợp pháp luật quy định cho các chủ thể được hưởng quyền dân sự hoặc được miễn trừ nghĩa vụ dân sự theo thời hiệu thì chỉ sau khi thời hiệu đó kết thúc, việc hưởng quyền dân sự hoặc miễn trừ nghĩa vụ dân sự mới có hiệu lực.

Việc quy định về tính liên tục của thời hiệu hưởng quyền dân sự, miễn trừ nghĩa vụ dân sự là rất quan trọng trong hệ thống pháp luật hiện hành. Nó được ghi nhận với nội dung cơ bản là giữa thời điểm bắt đầu với thời điểm kết thúc thời hiệu thì không được phép gián đoạn dù cho là khoảng thời gian nhỏ nhất. Đối với trường hợp nếu có gián đoạn thì thời hiệu này phải tính lại từ đầu. Các trường hợp được coi là gián đoạn đã được Luật Minh Khuê đề cập bên trên, bao gồm: có sự giải quyết bằng một quyết định có hiệu lực pháp luật của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đổi với quyền, nghĩa vụ đang được áp dụng thời hiệu và quyền, nghĩa vụ dân sự đang được áp dụng thời hiệu mà bị người có quyền, nghĩa vụ liên quan tranh chấp và đã được giải quyết bằng một bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Toà án.

4. Ý nghĩa của quy định về thời hiệu

Thời hiệu đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong việc ổn định các quan hệ dân sự. Nếu không có quy định về thời hiệu, mỗi chủ thể tham gia vào quan hệ dân sự sẽ luôn đối mặt với nguy cơ của các tranh chấp có thể xảy ra, gây ảnh hưởng đáng kể đến quyền lợi và đời sống của họ.

Thời hiệu tạo ra một khung thời gian rõ ràng và hợp lý trong đó các quyền và nghĩa vụ dân sự được thiết lập, thực hiện và chấm dứt. Việc quy định thời hiệu giúp đảm bảo sự công bằng và sự tổ chức trong giao lưu dân sự. Nó cung cấp sự dự đoán và tin cậy cho các chủ thể về quyền và nghĩa vụ của họ, giúp họ xác định và bảo vệ quyền lợi của mình một cách hiệu quả.

Một lợi ích quan trọng của việc quy định thời hiệu là giảm thiểu sự phức tạp và khó khăn trong quá trình chứng minh các căn cứ phát sinh quan hệ dân sự. Khi một tranh chấp dân sự xảy ra, quá trình thu thập chứng cứ và điều tra sự thật là một phần quan trọng để đưa ra sự giải quyết đúng đắn. Tuy nhiên, nếu thời gian trôi qua quá lâu, việc thu thập chứng cứ có thể trở nên khó khăn và không đảm bảo tính chính xác của thông tin thu thập được.

Tóm lại, có thể thấy rằng, việc quy định thời hiệu giúp tạo ra một khung thời gian pháp lý để các bên liên quan có thể chuẩn bị và bảo vệ quyền và nghĩa vụ của mình một cách hiệu quả. Nó đảm bảo tính công bằng, ổn định và tin cậy trong các quan hệ dân sự và giúp giải quyết tranh chấp một cách hiệu quả và nhanh chóng.